Wetenschappers en publiek hebben de opgravingen van Pompeii tot nu toe te veel door een moderne bril bekeken. Dat zeggen onderzoekers naar aanleiding van nieuw DNA-onderzoek aan menselijke overblijfselen in de Romeinse stad. Het geslacht en de familieverbanden van een aantal slachtoffers van de ramp met de Vesuvius blijken anders te zijn dan gedacht. Onder de overblijfselen is bijvoorbeeld een volwassene met een kind op schoot, zoals boven dit artikel is te zien. De volwassene droeg een armband, en werd daarom als vrouw gezien. Moeder en kind, was de gedachte. Klopt niets van, laat DNA nu zien: het gaat om een man en een kind, die bovendien geen familie van elkaar waren. Van twee andere individuen werd aangenomen dat het zusters waren, of een moeder en dochter. Het DNA laat echter zien dat in ieder geval een van beiden mannelijk is. "Deze bevindingen zetten vraagtekens bij onze traditionele ideeën over gender en familie", zegt hoofdonderzoeker David Reich van Harvard University over zijn studie.
Pompeii werd in 79 na Christus door een uitbarsting van de Vesuvius bedekt met een laag as en lava. Het is daardoor de best bewaarde Romeinse stad. Er woonden destijds ongeveer 20.000 mensen.
MigratieachtergrondHet onderzoek laat ook zien dat de inwoners van de Pompeii een diverse achtergrond hadden. Alle zes tot nu toe genetisch onderzochte slachtoffers stamden af van migranten uit het oostelijke deel van het Middellandse Zeegebied. Dat sluit aan bij eerder onderzoek dat laat zien dat het Romeinse Rijk een kosmopolitisch karakter had, zeggen de onderzoekers. Hun bevindingen zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke blad Current Biology. Een bijzondere bevinding, vindt archeoloog Eveline Altena van het LUMC, zelf niet betrokken bij de studie. "Het is nog nooit gelukt om DNA te onttrekken aan archeologische gecremeerde resten", vertelt ze. "Deze fragmenten zijn weliswaar niet in vuur geweest, maar zijn wel heel heet geweest. Dus het is een opmerkelijke prestatie." Ze noemt het een mooi voorbeeld van hoe de beeldvorming van publiek en archeologen over het verleden lang niet altijd correct is. "Bestaande interpretaties zijn vaak op basis van eigen gevoel en aannames. Je ziet in de ontdekkingen wat je graag wilt zien, of wat je verwacht".
Ook in Nederland hebben we al eens zo'n geval bij de hand gehad, vertelt Altena, zelf gespecialiseerd in archeologisch DNA. In een middeleeuwse grafkist in Amersfoort lagen een vrouw en een kind, waarvan iedereen dacht dat ze aan elkaar verwant waren. Genetisch onderzoek maakte duidelijk dat dit niet het geval was.
Database met DNADe genetische informatie over de bewoners van Pompeii maakt deel uit van een almaar groeiende dataset met DNA-gegevens over vroegere mensen. Al die informatie wordt bijgehouden in de Allen Ancient DNA Resource. Deze database bevat genetische informatie over ruim 13.000 individuen, die tussen 40.000 en 100 jaar geleden leefden. "Zelfs uit het DNA van één individu kun je al veel informatie halen", vertelt Altena. "Dus als je het DNA van 13.000 mensen hebt, zijn de mogelijkheden oneindig veel groter om te leren over het verleden van onze voorouders en hun evolutie. En dan gaat het niet alleen over Homo sapiens, maar ook over de Neanderthalers en de Denisovans." Een mooi voorbeeld hiervan is hoe grote culturele omslagen in het verleden in prehistorisch Europa plaatsvonden. Denk bijvoorbeeld aan de overgang van jagen-verzamelen naar de landbouw, of de komst van de Bronstijd-cultuur. De vraag was altijd of alleen de nieuwe ideeën en voorwerpen zich verspreidden, of dat deze ontwikkelingen het gevolg waren van migratie. Inmiddels weten we, dankzij gevonden DNA, dat deze twee culturele omslagen gepaard gingen met grootschalige migratie.
nos.nl