Het heeft veel weg van een film waarin drie cowboys elkaar tegelijk onder schot houden. Wie haalt het eerst de trekker over? Of durft als eerste zijn pistool te laten zakken? Verruil de cowboys voor de belangrijkste politieke groepen in het Europees Parlement en ziedaar de impasse rond de benoeming van de nieuwe Europese Commissie. Vandaag moet duidelijk worden of het lukt die impasse te doorbreken.
Het draait om de afloop van de hoorzittingen van de beoogd Eurocommissarissen, die samen het dagelijks bestuur van de Europese Unie vormen. Ze zijn allemaal langs geweest in het Europees Parlement voor een urenlange ondervraging. Na zo'n hoorzitting besluit het parlement of de kandidaat geschikt is voor de baan. In het uiterste geval stuurt het EP de commissaris in spe naar huis, wat in het verleden geregeld is gebeurd.
Strijd over koers EUDe politieke groepen weigeren nu elkaars belangrijkste kandidaten goed te keuren. Met als mogelijk gevolg dat commissievoorzitter Von der Leyen niet op 1 december met haar nieuwe ploeg van start kan.
In principe is het oordeel over een kandidaat inhoudelijk. Het parlement moet beoordelen of een beoogd commissaris de functie aankan en of er mogelijk sprake is van belangenverstrengeling.
Maar in dit geval gaat het vooral om machtspolitiek, en daarmee over de koers van de EU voor de komende jaren. De hoofdrol in die strijd is voor de Europese christendemocraten, met daarin namens Nederland het CDA, de BBB en NSC.
De christendemocraten leveren in de nieuwe Europese Commissie verreweg de meeste Eurocommissarissen: ruim de helft. Dat is omdat ze bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni de meeste zetels kregen.
Daardoor zijn ze nodig voor elke werkbare meerderheid, dus ook om beleid of Eurocommissarissen erdoorheen te krijgen. En ze kunnen kiezen: zoeken ze die meerderheid in het midden, zoals tot nu toe altijd gebeurde, of gaan ze 'over rechts'?
Zij legden een dreigement op tafel bij de andere politieke groepen: als jullie een van onze kandidaten pakken, dan pakken wij er een van jullie. En ze maken zich ook hard voor de goedkeuring van misschien wel de meest omstreden nieuwe Eurocommissaris: de Italiaan Raffaele Fitto, lid van de radicaal-rechtse partij Fratelli d'Italia van de Italiaanse premier Meloni en een van de beoogde vicepresidenten van de Commissie.
Met hun steun aan Fitto nodigen de christendemocraten de groep van de Europese Conservatieven uit om in de toekomst ook met elkaar op te trekken, bijvoorbeeld op het gebied van landbouw of klimaat. De partij van Meloni is binnen de conservatieve groep de belangrijkste. Voor Nederland doet de SGP daaraan mee. De conservatieven zien samenwerking met de christendemocraten wel zitten.
Geen knipperlichtrelatieMaar dat leidt tot verontwaardiging bij de Europese sociaaldemocraten, onder wie de Nederlandse PvdA. Ze vinden het onbegrijpelijk dat een radicaal-rechtse politicus een van de vicevoorzitters wordt in de nieuwe Commissie. En ze waarschuwen dat door samenwerking van de christendemocraten met rechtse partijen bijvoorbeeld klimaatbeleid ernstig zal worden afgezwakt.
Sowieso zijn ze gewend met EU-gezinde partijen in het centrum de koers te bepalen in de Europese Unie. Ook nu willen ze de Europese Commissie weer steunen, maar niet als de christendemocraten in hun ogen van twee walletjes eten. "Wij willen vaste verkering, geen knipperlichtrelatie", zegt Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks-PvdA). Tot nu toe richten zij hun pijlen dus op Fitto, en blokkeren ze zijn kandidatuur.
De christendemocraten wijzen erop wijzen dat de uitslag van de verkiezingen voor het Europees Parlement nu eenmaal vraagt om een rechtsere koers. De sociaaldemocraten raakten zetels kwijt bij de verkiezingen. "Wij kunnen niet exact dezelfde verdeling vasthouden als de afgelopen vijf jaar, en net doen alsof er niks gebeurd is," zegt CDA-Europarlementariër Jeroen Lenaers.
Te veel acute problemenEn op hun beurt blokkeren de christendemocraten nu de topkandidaat van de sociaaldemocraten: Tiresa Ribera, die de nummer 2 moet worden in de Commissie, vlak onder Von der Leyen. Momenteel is Ribera minister in Spanje.
Spaanse christendemocraten in het Europees parlement verwijten haar in die rol ook nog eens medeverantwoordelijkheid voor het hoge aantal doden door de overstromingen rond Valencia. Juist vandaag moet ze daar in Spanje verantwoording voor afleggen.
Daarnaast is er vandaag weer overleg tussen alle politieke groepen in het Europees Parlement. De meest logische uitkomst lijkt dat ze allemaal hun pistool laten zakken. Uitstel van de start van de Europese Commissie vindt eigenlijk niemand te verkopen. Daarvoor zijn er te veel acute problemen die de EU moet aanpakken.
Maar zekerheid dat het zo afloopt is er nog niet. En als een van de partijen toch de trekker overhaalt, dan is waarschijnlijk het hek van de dam, en kan het zorgvuldig opgebouwde kaartenhuis van de nieuwe Europese Commissie zomaar in elkaar storten.
nos.nl