Met de herverkiezing van Donald Trump als president van de VS breken voor de Europese Unie onzekere tijden aan. De afgelopen maanden bereidde de Europese Commissie zich voor op het Trump 2.0-scenario, de komende tijd moet blijken of die voorzorgsmaatregelen voldoende zijn.
Vooral op het terrein van veiligheid en defensie kunnen de gevolgen van het nieuwe presidentschap van Trump groot zijn. In zijn vorige periode wilde hij de 100.000 Amerikanen die nog altijd in de Europese Unie gelegerd zijn, terugtrekken. Toen ging dat niet door, nu is nog onduidelijk wat voor plannen hij heeft.
Eerder dreigde Trump uit de NAVO te stappen en zei hij dat hij de oorlog in Oekraïne "binnen 24 uur" zou beëindigen. Ook kondigde hij aan dat landen die niet genoeg bijdragen aan defensie wat hem betreft niet verdedigd hoeven worden. Daarmee ondergraaft hij het principe van collectieve afschrikking, het belangrijkste uitgangspunt van het militaire bondgenootschap.
Hulp aan OekraïneIn de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen is de NAVO bezig geweest met 'Trumpbestendiger' worden. Zo verloopt de coördinatie van de militaire hulp aan Oekraïne nu via de alliantie in plaats van door de Amerikanen.
Toch zijn er grote zorgen over wat Trumps nieuwe termijn betekent voor de hulp aan Oekraïne. Want hoewel de EU het grootste deel van de financiële steun aan het land voor zijn rekening neemt, is Amerika veruit de grootste leverancier van militaire hulp. Als die teruggedraaid wordt, wordt het voor de Oekraïners nog moeilijker hun strijd tegen de Russen vol te houden.
En mocht Zelensky onder Amerikaanse druk tegen zijn zin gedwongen worden een akkoord te sluiten met Poetin, dan heeft dat ook voor Europa consequenties. Vooral landen in het oosten van de EU die grenzen aan Rusland vrezen de gevolgen van het scenario van een Russische president vol zelfvertrouwen.
Zware economische tijdenVerder lijkt de Europese economie met Trumps 'Amerika eerst'-houding zware tijden tegemoet te gaan. Eerder noemde hij de EU "een vijand", tijdens zijn campagne dreigde hij keer op keer met invoertarieven van 10-20% op alle producten die de EU naar Amerika exporteert. De EU exporteert meer naar de Verenigde Staten dan andersom.
"Niet eerlijk", vindt Trump. Met extra tarieven worden Europese producten duurder en hoopt hij dat Amerikanen spullen uit eigen land zullen kopen. Economen berekenden dat dit grote gevolgen kan hebben voor de Europese en Nederlandse export en economie.
Maar defensie en handel zijn niet de enige beleidsterreinen waar veranderingen te verwachten zijn. Website Politico beschrijft tal van onderwerpen waarop de EU geraakt zal worden.
Voor de hand ligt dat Trump opnieuw uit het Klimaatakkoord van Parijs stapt, net als hij in zijn vorige termijn deed. Ook dat zal voor de EU niet zonder consequenties blijven.
Het besef dat de EU veel onafhankelijker van Amerika moet worden, is er zeker. "Het tijdperk van geopolitieke uitbesteding is over", schreef bijvoorbeeld de Poolse premier Tusk vorige week nog op X. "De toekomst van Europa hangt van óns af", noteerde hij, "Op voorwaarde dat we eindelijk volwassen worden en in onze eigen kracht geloven."
Keihard terugslaanAcht jaar geleden werd de EU totaal overvallen door de overwinning van Trump, de hoop is dat Europa dit keer beter geprepareerd is. De EU-leiders bewaren geen warme herinneringen aan de eerste periode onder Trump. "Maar we zitten nu niet in 2016", zegt een hoge EU-ambtenaar. "We zijn voorbereid, hebben meer zelfvertrouwen en we zijn niet in paniek."
De afgelopen maanden is binnen de Europese Commissie een "Trump taskforce" aan het werk geweest, berichtte de Financial Times eerder.
Voor handel zou inmiddels een scenario klaarliggen waarbij in eerste instantie geprobeerd wordt Trump een deal aan te bieden om te voorkomen dat hij importtarieven invoert.
Mocht Trump die handreiking niet aannemen, dan is de boodschap dat de EU "keihard" terugslaat en zelf ook hoge importtarieven op Amerikaanse producten zal invoeren, met een mogelijke handelsoorlog tot gevolg, schreef de Britse krant.
Maar nu is het eerst tijd voor felicitaties. In de eerste gelukwensen van de Europese regeringsleiders valt vooral op dat ze de nadruk leggen op de goede trans-Atlantische banden. Ook zien ze uit naar de hernieuwde samenwerking, zeggen ze. Dat schrijft ook NAVO-baas Mark Rutte. Die prijst in zijn felicitatie aan Trump het "sterke Amerikaanse leiderschap" van zijn eerste termijn.
Het lijkt een strategie om verbinding te leggen met de grillige Trump, in de hoop hem te verleiden die goede banden vooral te koesteren en niet zomaar door te knippen. Of het gaat werken, zal snel duidelijk worden.
Al stralen de EU-leiders uit dat ze staan te popelen met Trump samen te werken, achter de schermen klinken andere geluiden en zet men zich schrap. "Het zal een ramp worden", meldt een diplomaat, "Omdat Trump zo ongelooflijk onvoorspelbaar is. En wij zijn misschien beter voorbereid, maar dat geldt ook voor Trump. Ik houd mijn hart vast."
nos.nl