Na staakt-het-vuren in Libanon wil Hamas ook praten, maar bestand lijkt niet nabij
Nu er een staakt-het-vuren in Libanon geldt, zegt Hamas dat het ook bereid is "een serieuze deal" te sluiten met Israël, hoewel de onderhandelingen daarover al maanden stilliggen. Israël kan door het bestand in Libanon de focus weer volledig op de strijd in Gaza leggen. "Dat kan Hamas ertoe bewegen inschikkelijker te zijn", zegt Peter Malcontent, universitair docent internationale betrekkingen aan de Universiteit Utrecht.
Daarnaast kan Hamas meer geneigd zijn tot onderhandelen omdat de steun voor een bestand toeneemt onder de Palestijnse bevolking. Dat ziet Joas Wagemakers, islamoloog en kenner van Hamas. "Veel Gazanen steunen in principe Hamas' gewapende strijd tegen Israël, maar ze willen wel dat de oorlog stopt", zegt Wagemakers.
Toch ligt het niet voor de hand dat een deal tussen Hamas en Israël snel kan worden gesloten, omdat beide partijen iets compleet anders willen. Hamas wil na de oorlog een rol blijven spelen in Gaza, maar Israël heeft laten weten absoluut niet akkoord te gaan met zo'n rol voor de terreurorganisatie.
Premier Netanyahu zei deze zomer dat hij Hamas compleet wil vernietigen voordat hij instemt met vrede in Gaza. Bij een recent bezoek aan Gaza benoemde hij ook dat Israël naast de militaire tak, nu ook de bestuurlijke tak daar gaat aanvallen. "Het is te makkelijk om te zeggen: nu er een akkoord in Libanon is, komt er ook een akkoord in Gaza", zegt Malcontent.
Ook Wagemakers denkt dat het moeilijk is om een deal te sluiten tussen Israël en Hamas. "Hamas heeft maar één troefkaart, dat zijn de gijzelaars. Als ze die opgeven, hebben ze niets meer." Als Hamas akkoord zou gaan met een tijdelijk staakt-het-vuren waarbij alle gijzelaars worden vrijgelaten, houdt niets Israël daarna tegen om Hamas te verwoesten.
Anarchie
Een ander obstakel bij onderhandelingen, is dat het onduidelijk is wie de leider is van Hamas. De voormalige Hamas-leider Ismail Haniyeh werd afgelopen juli geliquideerd en zijn opvolger Yahya Sinwar in oktober. Behalve een militante tak, heeft Hamas ook een bestuurlijke tak. Waar de leiding daarvan is, is momenteel onduidelijk.
Zij verbleven in Qatar, maar dat land verzocht de Hamas-leiders begin november om het land te verlaten. Het politieke bureau was daar sinds 2012 gevestigd. Hamas houdt de huidige locatie geheim vanwege de angst voor meer liquidaties.
Van de duidelijke leidersstructuur in Gaza is ook niet veel meer over. Hamas, dat een autoritair en repressief bewind voerde, zorgde ook voor overheidsdiensten op sociaal, economisch en het veiligheidsgebied. Malcontent: "Nu is er sprake van complete anarchie." Recente plunderingen van de minimale humanitaire hulp die Israël Gaza binnenlaat laten dit zien.
Uiteindelijk hebben alle leiders van de verschillende takken binnen Hamas een stem in de besluitvorming over een mogelijk staakt-het-vuren. Niet alleen het politieke bureau in het buitenland beslist welke voorwaarden Hamas hieraan stelt, maar ook het leiderschap in de gevangenis, op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza hebben invloed, legt Wagemakers uit. "Hamas is niet een organisatie die door één leider wordt geleid, en dat is ook nooit zo geweest."
Grote klappen
Binnen de militaire tak ontbreekt ook leiderschap. "Hamas heeft grote klappen gehad en is duizenden strijders kwijtgeraakt", zegt Wagemakers. In augustus claimde Israël dat de Israëlische strijdkrachten meer dan 17.000 strijders hadden gedood, van de naar verluidt 30.000 strijders die Hamas voor de oorlog telde. Het is de vraag of het er zoveel zijn. De onafhankelijke non-profitorganisatie ACLED verzamelde data uit IDF-rapporten en telde 8500 gedode strijders.
Hamas is niet meer in de positie dat het grootschalige aanvallen kan uitvoeren, en het heeft daarom zijn werkwijze veranderd. De militanten opereren als kleine cellen in heel Gaza, en bouwen onontplofte Israëlische munitie om tot wapens om daarmee te vechten tegen het Israëlische leger.
De gevechten vinden voornamelijk plaats in het noorden, rondom de Netzarim corridor en in het zuiden bij Rafah, blijkt uit data van het Institute for the Study of War, een onafhankelijke Amerikaanse denktank.
Hoewel Hamas zware klappen heeft gehad en leiderschap ontbreekt, is het nog niet verslagen. De volledige verwoesting van Hamas die Israël voor ogen heeft is zo goed als onmogelijk. "Door de decennialange bezetting en de constante confrontatie met geweld, zal Hamas nieuwe leden blijven krijgen," zegt Wagemakers.
Malcontent deelt deze analyse: "Al zou het Israël lukken om de laatste Hamas strijder te doden, dan ontstaat er weer een nieuw soort Hamas. Het gedachtegoed van Hamas zal nooit verdwijnen."