Ophef over lhbti-film in Marokko: zolang je niets zegt, is er geen probleem

In Marokko is ophef ontstaan over een toespraak van schrijver en filmmaker Abdellah Taïa. Voor de vertoning van zijn film Cabo Negro op een internationaal filmfestival in Marrakech wilde hij jonge Marokkaanse lhbti'ers een hart onder de riem steken. Zijn woorden en zijn film, die gaat over het leven van twee homoseksuele jongeren in Marokko, leidden zelfs tot Kamervragen in het Marokkaans parlement.

Net voordat zijn film Cabo Negro voor het eerst in Marokko werd vertoond, begon de 51-jarige Taïa zijn verklaring in het Marokkaans-Arabisch: "Ik wil niet dat de jonge Marokkaanse homo's van vandaag dezelfde eenzaamheid doormaken als ik. De liefde die ik nooit heb gekregen, heb ik in deze film gestopt."

Daarop volgde een stortvloed aan haatreacties op sociale media. Er werd Taïa vooral verweten dat hij in het Marokkaans-Arabisch openlijk over homoseksualiteit heeft gesproken. De film en de toespraak van Taïa zouden niet stroken met de islamitische normen en waarden van het land.

Verklaring van liefde

Taïa groeide op in Marokko van de jaren 70, 80 en 90 en verliet het Noord-Afrikaanse land in 1999. Sindsdien woont hij in Parijs. Hij is ervan geschrokken dat zijn verklaring voor zoveel commotie heeft gezorgd. "Mijn verklaring was er een van liefde voor de lhbti-gemeenschap", zegt hij zichtbaar geëmotioneerd. Sinds zijn eigen coming-out in 2006 in de Marokkaanse media praat Taïa openlijk over lhbti-kwesties in Marokko.

De ongeschreven regel in Marokko is dat homoseksuele en transgender personen kunnen leven hoe ze willen, maar alleen zolang dat leven zich niet in de openbaarheid afspeelt. En dan nog: seks met iemand van het gelijke geslacht is strafbaar. Er staat een celstraf op van drie jaar.

In de afgelopen twintig jaar hebben activisten die opkomen voor de rechten van de lhbti-gemeenschap verschillende platforms opgericht waar lhbti'ers zichzelf kunnen zijn en zich vrij kunnen uiten. Dit gebeurt vooral online.

Een van deze activisten is de 41-jarige Raw. Via haar Instagram-pagina Sobisate.tv en de podcast Koulchi Queer (Iedereen Queer) probeert ze ruimte te maken voor de gemeenschap om hun worstelingen met het leven in Marokko bespreekbaar te maken. "Ik wil een plek creëren waar we onszelf kunnen zijn. Waar we even kunnen ontsnappen aan het geweld dat we ervaren in de Marokkaanse samenleving."

Uitsluiting en criminalisering

Door haar activisme is het voor Raw moeilijk om een normaal leven op te bouwen in Marokko. Zo wordt ze ondanks haar goede opleidingsniveau stelselmatig geweigerd door potentiële werkgevers en leeft ze met de constante dreiging van de sekswetten die selectief kunnen worden toegepast.

"De wet wordt te pas en te onpas gebruikt. Het is meer willekeur. Ook als er homogerelateerd geweld is, kan je niet makkelijk naar de politie stappen. Als je als trans vrouw over straat loopt, kan dat al een reden zijn om gearresteerd te worden. Zelfs als je als man te 'vrouwelijk' loopt, kan je dit overkomen," vertelt Raw.

Vluchten

Omdat de situatie voor de lhbti-gemeenschap in Marokko nauwelijks verandert, kiezen de leden die er het geld en de mogelijkheden voor hebben vaak om het land te verlaten. Zo ook de 24-jarige Malak. Ze is trans vrouw en ontvluchtte in 2023 halsoverkop het land omdat ze tijdens een demonstratie voor vrouwenrechten in Casablanca een regenboogvlag tevoorschijn haalde en in de problemen kwam. Dit was de eerste keer dat deze vlag in het openbaar werd gebruikt in Marokko.

Ze vindt dat het gesprek over de rechten van lhbti'ers in Marokko op de verkeerde manier wordt gevoerd. "Het gaat niet om het recht om lhbti'er te zijn, maar dat je een authentiek leven leidt zoals jij dat zou willen. Dat je niet blootgesteld wordt aan geweld, of chantage of dat je economisch wordt uitgebuit. Dit is geen acceptatie. Dit is repressie onder het mom van tolerantie," legt Malak uit. Ze vindt de steunverklaring van Taïa tijdens de filmvertoning revolutionair voor Marokkaanse begrippen.

Nieuwe generatie

Hoewel Taïa zelf al 25 jaar niet meer in Marokko woont, wil hij benadrukken dat hij zichzelf nog altijd ziet als een Marokkaanse jongen die is opgegroeid in een arme volkswijk in de stad Salé. Hij ziet een duidelijk verschil met de huidige jonge generatie lhbti'ers in Marokko en de zijne.

"Toen ik opgroeide, had ik echt het idee dat ik de enige homoseksuele jongen in Marokko was. We waren onzichtbaar. Nu zie ik niet alleen dat de jongeren zich hebben georganiseerd, ze eisen ook hun plek op in de samenleving. Ze dromen niet van een leven in Parijs, Londen of Amsterdam. Het Westen interesseert ze niet. Ze willen hier blijven in het land van hun roots. En we moeten ze daarbij helpen," vertelt Taïa.

Voor Raw is vertrekken om financiële redenen al geen optie. Maar bovendien vindt ze het hele idee niet bijzonder aantrekkelijk. "Gezien de opkomst van extreemrechts en het toenemende racisme is een vertrek naar Europa voor mij niet erg aanlokkelijk. Als zij hiernaartoe komen, zijn het expats. Wij zijn daar vooral immigranten en worden gezien als een probleem. Of we nu gay zijn of niet."