Meer aandacht voor methaanlekkages, maar uitstoot blijft stijgen

Minder steenkool gebruiken, methaanlekkages voorkomen en meer hernieuwbare energie opwekken: het zijn drie van de thema's die op klimaattoppen telkens terugkomen. In de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe zijn vertegenwoordigers van bijna 200 landen momenteel weer bij elkaar. Maar wat is er terechtgekomen van eerdere ambities, plannen en beloften?

Op de klimaattop in Glasgow eind 2021 lanceerden de Verenigde Staten en de Europese Unie een plan om de uitstoot van het broeikasgas methaan te beperken. In 2030 moet de mensheid volgens dit Global Methane Pledge 30 procent minder methaan uitstoten dan in 2020. Er staan geen doelen in voor individuele landen, of sectoren. Inmiddels doen bijna 160 landen mee.

Niet te zien in de cijfers

Landen ondernamen afgelopen jaren van alles om te voorkomen dat methaan in de lucht belandt. Toch daalt de uitstoot nog altijd niet. Zonder kentering haalt de wereld het doel voor 2030 niet, zeggen experts. En ook de kans dat Nederland zijn eigen doel haalt is nihil, constateerde het Planbureau voor de Leefomgeving in oktober.

"De voortgang valt erg tegen", zegt Hugo Denier van der Gon, onderzoeker bij TNO. "Ik probeer een optimist te blijven, maar ik had op meer gehoopt." Ook zijn vakgenoot Bram Maasakkers van het Nederlandse ruimtevaartinstituut SRON heeft gemengde gevoelens. "Er is een hoop beweging maar er is ook nog een hoop werk te doen. En 2030 is niet ver meer."

Olie, koeien en vuilnisbelten

Methaan is een broeikasgas dat - net als CO2 - de aarde opwarmt. Van nature belandt het in de lucht via moerasbacteriën. Maar mensen stoten door hun handelen inmiddels meer uit. Zo is methaan het voornaamste bestanddeel van aardgas. En het kan lekken uit defecte pijpleidingen, putten waarmee naar olie wordt geboord of steenkolenmijnen.

Maar op meer plekken ontstaat methaan door menselijk handelen. Zo vormt methaan in de pens van koeien en ontstaat het door rottend afval in vuilnisbelten.

Het aanpakken van methaan kan relatief snel tot resultaat leiden. Het is een 28 keer zo krachtig broeikasgas als CO2 en verdwijnt juist sneller uit de atmosfeer. Een verlaging van de methaanuitstoot remt de opwarming dus snel af.

Er is daarom veel aandacht voor dit onderwerp en landen lanceerden de afgelopen jaren allerlei initiatieven om de uitstoot van methaan te beperken. Ondanks alle inspanningen stijgt de uitstoot nog altijd snel, blijkt uit onderzoek.

Voorzichtige vooruitgang

Toch is er wel wat vooruitgang geboekt. Denier van der Gon van TNO publiceerde enkele jaren geleden met vakgenoten over onderzoek naar methaanlekkages in Australische kolenmijnen. "Dat wordt wel degelijk opgepakt." En er is nog volop ruimte om meer te doen.

Ook in recente cijfers van het Internationaal Energie Agentschap is een lichtpuntje te zien. Terwijl de wereld meer olie en gas is gaan produceren, namen de methaanlekkages niet toe. De sector is dus relatief schoner gaan werken. Wel is er nog veel vooruitgang nodig om de doelen voor 2030 te halen.

Technisch kan dat in de olie- en gasindustrie zeker. De verschillen tussen de schoonste en minst schone producenten zijn enorm, zegt Jilles van den Beukel, energie-analist bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, die zelf in de sector heeft gewerkt.

Strengere regelgeving

"Door strenge wetgeving maken bedrijven in landen rond de Noordzee, zoals Nederland, Groot-Brittannië en Noorwegen, veel werk van het voorkomen van lekken", zegt Van den Beukel. In veel landen bestaat die wetgeving (nog) niet. Al werken zowel de Verenigde Staten, Europese Unie, Canada als China aan strengere regels.

Maar er speelt meer. "In een land als Kazachstan is voldoende gas. Dus het gas wat vrijkomt bij de oliewinning, wordt niet afgevoerd. Er is simpelweg geen leiding en men heeft het geld er niet voor over om die aan te leggen", zegt Van den Beukel. In plaats daarvan verbranden bedrijven het, waarbij de methaan deels vrijkomt.

Er is inmiddels een VN-programma om landen aan te spreken op grote methaanlekken die vanuit de ruimte te zien zijn.

Nederland blijft achter

Dit gebeurt via de diplomatieke weg, maar de vooruitgang gaat niet zo snel als experts zouden willen. "Neem Rusland, dat is een land met grote lekkages uit de olie- en gaswinning", zegt Denier van der Gon van TNO. "Als wij op basis van satellietbeelden een brief naar Poetin sturen, dan snap je dat er niet veel mee gaat gebeuren." En landen die wel willen, hebben niet altijd een sterk bestuur dat lekken kan aanpakken.

De aanpak gaat stapje voor stapje de goede kant op, maar Denier van der Gon maakt zich zorgen om het tempo. Zeker nu de deadline van 2030 dichterbij komt. Ook is het aanpakken van uitstoot in de landbouw technisch lastiger dan in de olie- en gassector.

In Nederland komen de meeste emissies uit de veeteelt. Daar daalt de uitstoot, maar niet genoeg om 30 procent lager te zijn in 2030. Denier van der Gon: "Het zou ook helpen als Nederland het goede voorbeeld gaf en zijn doelen haalde."

Nederlanders spelen een grote rol bij het opsporen van methaanlekken. Hoe ze dat doen, zie je in onze special: